Transportschaarste en de energietransitie
Het elektriciteitsnet wordt steeds intensiever gebruikt. Niet alleen door de toenemende teruglevering van duurzaam opgewekte elektriciteit van energie van bijvoorbeeld zon- en windparken, ook door de hard stijgende vraag naar elektriciteit. Sinds 2018 is daardoor in delen van het Enexis-gebied de maximale belastbaarheid van het net bereikt. Op grote schaal terugleveren is daar niet meer mogelijk. Daarnaast is nu in een aantal gebieden ook geen ruimte meer voor grootschalige afnemers van elektriciteit.
De oorsprong van transportschaarste
Ons energiesysteem maakt een revolutionaire ontwikkeling door, waarbij de netten – de ruggengraat van het energiesysteem – totaal anders benut worden dan in het verleden. Ons energienet – één van de veiligste en betrouwbaarste ter wereld – werd ooit aangelegd om te voorzien in de vráág naar energie. Die was goed voorspelbaar en de energiebehoefte groeide door de jaren heen gestaag. Nu moet het net in een fors tempo gaan voorzien in een snel groeiend aanbod van duurzaam opgewekte elektriciteit. Daar is het elektriciteitsnet niet op berekend. Dit vraagt namelijk een veel grotere netcapaciteit met meer stations en dikkere kabels dan wanneer alleen voorzien moet worden in verbruik van energie. De exponentiele groei zorgt ervoor dat het net de hoeveelheid duurzame opwek niet kan bijbenen. Een zonnepark kan binnen een jaar worden gerealiseerd. Het bijbouwen en verzwaren van HS/MS stations, het aanleggen van nieuwe hoogspanningsverbindingen en het leggen van dikkere kabels kost namelijk al snel 5 tot 10 jaar per project (incl. voorbereiding en vergunningentraject).
De gevolgen van transportschaarste
De gebieden die op de kaarten op onze website www.enexis.nl/transportschaarste geel zijn gekleurd, zijn de gebieden waar nog wel capaciteit is te vergeven, maar die capaciteit is beperkt. Daarom geldt in die gebieden een aangepast offerteproces, waarin we vanaf een bepaalde grootte (meer dan 1,75 MVA) een kortere geldigheid van de offertes hanteren. Is de capaciteit (bijna) geheel vergeven, dan melden we dit bij de Autoriteit Consument en Markt (gebieden kleuren oranje) en starten we een onderzoek naar de mogelijkheden van congestiemanagement. Is congestiemanagement haalbaar? Dan blijven de gebieden oranje kleuren. Is congestiemanagement niet haalbaar, dan kleuren de gebieden rood en kunnen we geen nieuwe grootverbruik aanvragen voor teruglevering honoreren. Deze situatie blijft gelden totdat de noodzakelijke uitbreidingen zijn gedaan, waarmee transportruimte in het net beschikbaar komt. Goed om te weten: bestaande afspraken met lopende projecten worden niet geraakt. Dat geldt ook voor zonne-installaties op daken van woningen en bedrijfspanden met een kleinverbruikaansluiting (t/m 3*80Amp). Die kunnen altijd worden aangesloten. We houden in onze prognoses namelijk rekening met een autonome groei van dit type zonne-energie.
Op de website van Enexis Netbeheer informeren wij klanten en initiatiefnemers over onder andere de huidige schaarstegebieden, het aangepaste offerteproces, de uitkomsten van congestiemanagement onderzoeken.
Transportschaarste voor afname
Naast de transportschaarste waar sommige grote zon- en windprojecten mee geconfronteerd worden, is in een aantal gebieden nu ook een tekort aan ruimte ontstaan voor grootschalige afnemers van elektriciteit. Dit noemen we ook wel afnameschaarste. Op deze kaart is te zien waar voldoende transportcapaciteit is, waar schaarste dreigt of al is opgetreden. In gebieden met transportschaarste voor afname is een nieuwe aansluiting of een uitbreiding van een bestaande aansluiting tijdelijk niet mogelijk. Dit geldt echter alleen voor grootverbruikers, niet voor kleinverbruikers van elektriciteit zoals huishoudens. Samen met TenneT doen we er alles aan om transportschaarste voor afname tot een minimum te beperken. Waar we problemen verwachten, zoeken we naar oplossingen om de netcapaciteit zo snel mogelijk uit te breiden of naar een manier om energie lokaal efficiënter te benutten.
Meer informatie over transportschaarste voor afname? Bekijk het webinar met een uitleg voor gemeenten/provincie terug of bekijk het informatiepakket. Let op: het webinar en informatiepakket zijn opgesteld nog vóór daadwerkelijk schaarste voor afname op is getreden in het verzorgingsgebied van Enexis Netbeheer. Een nadere toelichting op de actuele situatie in Noord-Brabant en Limburg is hier te vinden.
Investeringsplannen
Om de juiste investeringen te kunnen doen en ervoor te zorgen dat onze netten klaar zijn voor zijn voor de grote opgave van de energietransitie houden we in ons Investeringsplan rekening met de finale versies van de Regionale Energie Strategieën. Initiatieven die buiten de RES vallen nemen wij niet mee in onze investeringsplannen. Wij gaan er namelijk vanuit dat hiervoor het bestuurlijk draagvlak ontbreekt. Anders zouden ze in de RES opgenomen zijn.
Het Investeringsplan 2020-2030 is een momentopname; de geplande investeringen worden continu aangepast aan de laatste inzichten en elk twee jaar verschijnt een nieuwe editie. Op dit moment werken we samen met TenneT aan aanvullende netstudies. Hierbij analyseren wij welke knelpunten er ontstaan tot aan 2030 en bepalen we de benodigde investeringen van zowel Enexis Netbeheer als TenneT om deze op te lossen. Deze studies vormen samen met de plannen in de RES 1.0 input voor volgende edities van ons Investeringsplan.
Transportschaarste en de RES
Transportschaarste is voor de kortere termijn een realiteit. Tegelijkertijd staan we voor belangrijke keuzes over de energie-infrastructuur die gepaard gaan met miljardeninvesteringen. Enexis Netbeheer ziet de RES-plannen – met een horizon tot aan 2030 – als uitgangspunt voor investeringsbeslissingen. Het zo snel mogelijk gezamenlijk verder concretiseren van de RES-plannen, zowel qua locaties als qua planning, helpt ons proactief te investeren door rekening te houden met de verwachte groei van duurzame opwek. In de aanloop tot 2030 zal er veel extra transportcapaciteit worden gerealiseerd waarmee nieuwe projecten kunnen worden aangesloten. Het gaat er niet om óf we projecten kunnen aansluiten, de vraag is wanneer. Wij zien daarom een intensieve samenwerking tussen regionale overheden en netbeheerders om te komen tot een realistische en gedragen planning. Zo werken we samen aan een haalbare en betaalbare energietransitie.
Dit doen we al
Tegelijkertijd zitten we niet stil. Nu al worden zonne- en windparken aangesloten die invulling geven aan de RES-ambities. In 2022 investeert Enexis Netbeheer een recordbedrag van ruim een miljard euro in het veilig, betrouwbaar en toekomstbestendig houden van het energienet. Dit betreft zowel investeringen voor uitbreiding en nieuwbouw als werkzaamheden voor inspectie, onderhoud en vervanging. In het Jaarplan van Enexis Netbeheer vindt u per provincie meer details van het werk dat we dit jaar uitvoeren. We zitten dus zeker niet op onze handen. In tegendeel. We zetten wij alles op alles om de duurzame ambities te realiseren!
Wat u kunt doen
Provincies en gemeenten kunnen ons helpen door zo concreet mogelijk aan te geven op welke locaties én wanneer u duurzame opwek voorziet in uw regio, rekening houdend met de beschikbare capaciteit. Maar er is meer. De energietransitie betekent een grote verandering, ook in de manier waarop we denken, beleid maken en samenwerken. Denk daarbij aan het goed en tijdig afstemmen van vergunningstrajecten voor realisatie van zonneparken en -daken en de daartoe noodzakelijke uitbreiding van de netcapaciteit; aan het versnellen van plan- en besluitvormingstermijnen voor uitbreidingen en nieuwe stations; en het uitsluitend verstrekken van vergunningen aan projecten die zijn meegenomen in de RES.
Transportcapaciteit efficiënt gebruiken: oplossingsrichtingen
De huidige en toekomstige transportcapaciteit efficiënt inzetten is cruciaal voor een uitvoerbare en betaalbare energietransitie. Maar hoe pak je dat aan? In de handreiking ‘Transportcapaciteit efficiënt gebruiken: oplossingsrichtingen’ delen we een overzicht met praktische oplossingsrichtingen voor efficiënt netgebruik. We maken we duidelijk wanneer die toe te passen zijn en wie welke rol heeft. Daarnaast heeft Netbeheer Nederland in de factsheet ‘Opschaalbare oplossingen’ inzichtelijk gemaakt, wat de meest kansrijke, opschaalbare oplossingen voor transportschaarste zijn. Beide overzichten dienen ter inspiratie zodat gemeenten, provincies en marktpartijen handvatten krijgen om efficiënt netgebruik gezamenlijk te realiseren.
Contact
Heeft u nog vragen over wat transportschaarste voor uw gemeente of regio betekent?
Neem dan contact op met de strategisch adviseur van uw regio.